بیماری دیابت شیرین یا قند خون
دیابت بیماری است که انسولین توسط بدن تولید نشده و یا بطور مناسب استفاده نمی شود.
انسولین هورمونی است که قند، نشاسته و سایر مواد غذایی را به انرژی مورد نیاز برای زندگی
روزمره تبدیل میکند. انسولین به گلوکز(نوعی قند که بعنوان سوخت سلولهای بدن مورد استفاده
قرار می گیرد) کمک می کند وارد سلولها شود و در بدن بعنوان سوخت استفاده شود. گلوکز بدن
ما از غذاهایی که می خوریم به دست می آید. کبد می تواند از غذاهای شیرین یا هضم غذاهای
نشاسته ای مثل حبوبات و سیب زمینی، گلوکز بسازد. بعد از هر وعده غذایی سطح گلوکز خون افزایش
می یابد و انسولین در داخل خون ترشح می شود.وقتی که سطح گلوکز پایین می آید برای مثال
در طول فعالیت های جسمی میزان انسولین کاهش می بابد. بنابراین انسولین نقش اساسی در تنظیم
میزان قند خون دارد و مانع افزایش قند خون می شود. اما در بدن بیماران دیابتی ترشح انسولین با
مصرف غذا افزایش نمی یابد و در بسیاری از موارد اصلاً انسولین وجود ندارد و یا مقدار آن خیلی
کم است. اگرانسولین وجود نداشته باشد قند وارد سلول ها نمی شود و مقدار آن در خون افزایش
می یابد.
اداره کردن دیابت سه قسمت دارد:
تغذیه سالم ، فعالیت بدنی، دارو(در صورت لزوم)
شما می توانید قند خون(گلوکز خون) و دیابت را با تغذیه سالم، فعالیت بدنی کافی و تنظیم وزن
بدن کنترل کنید.همچنین وزن سالم میتواند به شما کمک کند تا مقدار چربی
خون(کلسترول) را کنترل کرده و باعث کاهش فشارخون شود. بسیاری از افراد دیابتی به دارو احتیاج
دارند تا قند خونشان را کنترل کنند.
علائم دیابت چیست؟
- تشنگی زیاد یا پرنوشی و پر ادراری
- گرسنگی یا پرخوری
- خستگی زیاد و بی حوصلگی
- کاهش وزن بدن
- خارش دستگاه تناسلی و دوره های منظم قارچهای پوستی در دستگاه تناسلی
- ضعف بینایی
- احساس سوزش در انگشتان دست و پا
- تأخیر در بهبود زخم ها و بریدگی ها
بیماری قند میتواند باعث مرگ شود. قند خون بالا به بدن آسیب می رساند از جمله قوه بینائی، پاها،
توانائی جنسی
قند خون بالا به اعضا بدن شما از جمله قلب، مغز، کلیه، رگهای خونی و دندانها آسیب می رساند.
هیچ نوع درمانی برای بیماری قند وجود ندارد، اما شما می توانید آنرا کنترل کنید.بنابراین می توانید
سالم تر باشید.
سه نوع بیماری قند وجود دارد:
نوع اول: زمانی پیشرفت می کند که تولید انسولین دربدن متوقف می شود. کمبود یا فقدان انسولین
علت اصلی دیابت نوع 1 است.
سلولهای تولید کننده انسولین در پانکراس(لوزالمعده) این افراد آسیب دیده یا کاملاً از بین رفته اند
دیابت نوع یک بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می شود این نوع دیابت با تزریق انسولین و رژیم غذایی
و ورزشهای منظمی که توصیه می شود قابل کنترل می باشد .
نوع دوم: نوع خیلی متداول، در افراد بالای 30 سال بروز میکند قرص یا انسولین برای درمان
استفاده می شود.زمانی پیشرفت می کند که بدن فقط مقداری انسولین تولیدمی کند، که برای
نیاز بدن کافی نیست یا انسولین تولید شده به درستی عمل نمی کند.
این نوع دیابت معمولاً در افراد بالای 40 سال بروز می کند. این نوع دیابت توسط رژیم غذایی و فعالیت
بدنی(ورزش) و مصرفقرصهای خوراکی و تزریق انسولین در بعضی مواقع قابل کنترل می باشد
نوع سوم: بارداری، در دوران حاملگی اتفاق می افتد مادر باید بسیار مواظب باشد تا نوزاد سالمی
داشته باشد.
معیارهای تشخیص دیابت:
- قند پلاسمای خون وریدی ناشتا کمتر از 110 (طبیعی)
- قند پلاسمای خون وریدی ناشتا مساوی یابیشتر از 110 و کمتر از 126 (قند خون ناشتای غیرطبیعی) (IFG)
- در دونوبت قند پلاسمای خونوریدی ناشتا مساوی یابیشتر از 126 باشد، تشخیص قطعی دیابت است.
قند خون طبیعی شما را سالم نگه می دارد. قند خون پائین تر از 70 باعث لرزش وعرق کردن می شود.
قندخون خیلیبالا(بیشتر از 200 ) احساس خستگی و خواب ایجاد می کند.
قند خون خود را آزمایش کنید.
سعی کنید بی خطر و پائین باشد.
مقدار زیادی آب بنوشید.
وقتیکه احساس می کنید حالتان خوب نیست ، قند خون خود را طبق نظر پزشک آزمایش کنید.
میزان خوب وبی خطر: مابین 110-80 قبل از غذا خوردن، زیر 160 دو ساعت بعد از غذا خوردن.
بعضی قرص میخورند و انواع مختلفی وجود دارد. بعضی افراد انسولین استفاده می کنند.
داروی خود را سر ساعت بخورید.آنرا هر روز بخورید.
تصمیم گیری باشما است. شما میتوانید نوشیدنی بدون شکر بنوشید. شما میتوانید از چند طریق به
خود کمک کنید:
ü سیگار نکشید.
ü مقدار قند خون خود را اندازه بگیرید.
ü فشارخون را اندازه بگیرید.
ü مرتب آزمایشهای لازم را انجام دهید.
ü واکسن آنفولانزا را بزنید.
ü چربی خون را اندازه بگیرید.
ü هر روز یک قرص آسپرین بچه بخورید(البته با نظر پزشک)
ü بیشتر ورزش کنید.
ü غذاهای سالم انتخاب کنید.
ü خوشحال باشید.
ü دارو و وسایل مورد نیاز برای آزمایش قندخون فراهم کنید.
ü هر ورزشی را که دوست دارید انجام دهید. سعی کنید هر روز انجام دهید.
ü از پاها مراقبت کنید. کفش باید اندازه پا باشد، جوراب باید نرم و تمیز باشد. هر روز پاهای خود را بشوئید
و خشک کنید.پابرهنه راه نروید. اگر زخمی روی پاهایتان می بینیدفوراً به دکتر مراجعه کنید، منتظر نشوید.ü
رژیم غذایی سالم مهم است ،وزن طبیعی و سالم به همان اندازه اهمیت دارد. بدن شما باید قابلیت تحرک
و ورزش داشته باشد.بدن شما به یک مقدار مفیدی
غذا احتیاج دارد سه بار در روز غذا بخورید.( صبحانه، ناهار، شام) انواع مختلف مواد غذائی سالم را بخورید.
از غذاهای سرخ شدهو چرب پرهیز کنید. یا خیلی کم مصرف کنید، غذاهای تازه و مقدار زیادی سبزیجات بخورید.
رژیم غذایی سالم:
ü چربی اشباع کمتر از ده در صد کالری روزانه.
ü چربی غیر اشباع چند زنجیره ای کمتر از ده درصد کالری روزانه.
ü چربی غیر اشباع چند زنجیره ای در حد تعادل کالری روزانه.
ü کربوهیدرات: از غذاهای حاوی فیبرهای قابل جذب بالا استفاده شود.
ü قندهای ساده: محدودیت قندهای ساده.
ü پروتئین: کمتر از پانزده درصد کالری روزانه.
ü میزان کالری دریافتی: به میزان لازم برای نمایه توده بدنی.
ü میوه ها و سبزی های تازه: برای تأمین قسمتی از انرژی روزانه مصرف آنها توصیه می شود.
استفاده از هرم راهنمای غذا به شما کمک می کند تا انواع غذاهای سالم را بخورید. انواع غذا به معنای
آنست که روزانه غذاهایمختلف از هر گروه غذایی بخورید. وقتی روزانه غذاهای مختلف می خورید.
بدن شما مواد معدنی و ویتامین های لازم را میگیرد.بطور مثال نان حاوی پوست گندم، نان جو، برنج قهوه ای،
ماکارونی، حاوی پوست گندم و گندم برشته و شاه دانه
غذا های سرخ کردنی و نشاسته پرچربی از قبیل شیرینی، بیسکویت، یا کیک کمتر بخورید. سبزیجات سبز:
هویج، گل کلم، پیاز،گوجه فرنگی، قارچ نوشیدنی و ژله بدون شکر: آب به مقدارزیاد( حداقل 8 لیوان در روز)
از غذاهای کنسرو شده پرهیز نمائید.
با هر وعده غذا کمی میل کنید مقدارش بستگی به وزن و تحرک شما دارد.
میوه: میوه ی تازه بهترین انتخاب است. وقتی کنسرو میوه می خرید به عبارت « با عصاره طبیعی کنسرو شده»
توجه کنید.
یک واحد میوه چیست؟
1 عدد سیب یا گلابی کوچک0 تقریباً به اندازه مشت دست یک زن)
2/1 لیوان آب سیب یا پرتغال
2/1 گریپ فروت
1 عدد موز کوچک یا 2/1 موز بزرگ
2/1 لیوان میوه خرد شده
4/1 لیوان کشمش یا میوه خشک شده( تقریباً به اندازه کف دست)
ممکن است به یک یا دو واحد میوه در یک وعده غذا نیاز داشته باشید.
چطور باید میوه بخوریم؟
میوه ها را بطور خام یا آبمیوه(بدون شکر افزودنی) بخورید.
میوه ها ی اندازه کوچکتر را بخرید.
میوه با اندازه کوچکتر بخرید، و آب میوه به مقدار کم بنوشید.
3 یا 4 عدد میوه تازه در روز.
سبزیجات: سبزیجات خام و پخته با چربی کم بخورید. سبزیجات برای سلامتی هر کسی خوب است. از
جمله افراد دیابتی.هر روز سبزیجات خام و پخته بخورید. سبزیجات به شما مواد معدنی،
ویتامین و الیاف با کالری کم می دهد. سبزیجات با رنگ روشن انتخاب کنید سبزیجات بطور مثال هویج،
فلفل، بادمجان،کلم،گوجه فرنگی و اسفناج.شما باید روزانه 3 تا 5 واحد(سبزیجات) داشته باشید.
یک خوراک سبزیجات چقدر است؟
2/1 فنجان نخود سبز پخته یا بادمجان، کدو و اسفناج لیوان سبزیجات پخته
1 لیوان سبزیجات خام مثل سالاد، هویج و خیار
2/1 لیوان آب میوه مثل آب هویج یا گوجه فرنگی
ممکن است به مقدار یک، دو یا سه واحد سبزیجات در یک وعده غذا احتیاج داشته باشید. اگر مقدار بیش از
یک واحد سبزیجات در یک وعده غذا احتیاج داشتید، انواع مختلف سبزیجات و یا مقدار دو یا سه واحد از یک
نوع سبزیجات را انتخاب کنید.میوه برای سلامت هر کس مفید است از جمله افراد دیابتی. میوه به شما انرژی،
ویتامین، مواد معدنی و الیاف می دهد.
خردل(موستارد) بجای مایونز برای ساندویچ استفاده کنید. وقتی سبزیجات را می پزید، بجای روغن،
کره، مارگارین یا چربی حیوانی از روغن اسپری استفاده کنید.
لبنیات: شیر بدون چربی(بدون سرشیر)یا شیر با چربی کم یک درصد یا لبنیات را انتخاب کنید. ماست
بدون چربی وکم چربی برای سلامت همه مردم مفید است، از جمله افراد دیابتی.
شیر و ماست به شما انرژی، پروتیئن، کلسیم، ویتامین آ و سایر ویتامین ها و مواد معدنی می دهد.
روزانه دو یا سه لیوان شیر یا ماست مصرف کنید. هر روز شیر بدون چربی( بدون سرشیر) و
کم چربی (1%) بخورید.ماست بدون چربی و کم چربی بخورید. آنها دارای چربی،
کلسترول و چربی اشباع شده کمتری هستند.
توجه: اگر حامله هستید یا بچه شیر می دهید روزانه چها رتا پنج واحد شیر و ماست بخورید.
یک واحد شیر و ماست چقدر است؟
1 لیوان ماست ساده بدون چربی(همچنین بدنبال ماست با ماده افزودنی آسپارتام باشید)
1 لیوان شیر بدون سرشیر یا شیر کم چربی
توجه : از ماستهای با نوشته « میوه ای» اجتناب کنید. این ماستها مقدار زیادی شکر افزودنی دارند.
غذاهای نشاسته ای: دو یاسه نوع با هر غذا مانند: سیب زمینی- ماکارونی- ذرت- برنج- نان- حبوبات-
حلیم
نشاسته ها از قبیل نان، غلات، ماکارونی، حبوبات، لوبیا، یا سبزیجات نشاسته ای هستند.در هر وعده
غذا مقداری نشاسته (کربوهیدرات)مصرف کنید. ممکن است مردم به شما بگویند
غذاهایی که نشاسته (کربوهیدرات) زیاد دارد، نخورید، ولی این یک توصیه صحیح نیست. خوردن
نشاسته(کربوهیدرات) برای سلامت هر کسی مفید است. نشاسته ها به بدن شما انرژی،
ویتامین ب، مواد معدنی و الیاف می دهند. غلات با پوست، بهتر هستند زیرا مقدار بیشتری ویتامین،
مواد معدنی و الیاف دارند.الیاف به شما کمک می کند تا حرکات روده منظم داشته باشید.همچنین
به شما در کنترل قندخون کمک می کند.
یک خوراک نشاسته کربو هیدرات چقدر است؟
1 برش نان
1 عدد سیب زمینی کوچک
2/1 لیوان غلات پخته مثل جو یا گندم
4/3 لیوان غان خشک مثل برگا ذرت
3/1 لیوان برنج پخته
1 عدد نان ذرت کوچک، نان گرد هندی(روتی)
ممکن است به خوردن یک، دو یا سه خوراک نشاسته (کربوهیدرات) در یک وعده غذا نیاز داشته باشید
اگر به بیش از یک واحد نیاز داشتید غذاهای مختلف از این گروه غذایی انتخاب کنید. بطور مثال
صبحانه: 4/3 لیوان غلات خشک و یک برش نان= 2 واحد
نهار: 3/1 لیوان برنج و 2/1 لیوان بارهنگ پخته = 2 واحد
شام: 2/1 لیوان ماکارونیو یک تکه نان = 2 واحد
عصرانه: 6 کراکر – 1 واحد
جمع روزانه: 7 واحد.
توجه کنید که کربو هیدراتها بطور متوازن در هر وعده غذا باشند. این به شما در کنترل قند خون
کمک می کند.
پروتئین، کلسیم، ویتامین آ، و سایر ویتامین ها و مواد معدنی به شما انرژی می دهد.
خانواده ی گوشت: این گروه غذایی شامل محصولات گوشت(گاو، گوسفند) مرغ، بوقلمون، ماهی،
تخم مرغ و آجیل، پنیر، سویا یا شیره سویا است. روزانه مقدار کمی از این غذاها بخورید.این غذاها
برای بدن ما پروتئین فراهم می کنند.غذاهای پروتئینی به بدن شما کمک می کنند تا عضله و ماهیچه
بسازد. همچنین به بدن شما مواد معدنی و ویتامین می دهد.
روزانه به چه مقدار غذاهای پروتئینی نیاز دارم؟ 2 تا 3 خوراک
یک واحد گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ و آجیل چقدر است؟
2 تا 3 اونس ماهی پخته (هر اونس تقریباً سی گرم است)
2 تا 3 اونس مرغ پخته
3 تا 4 اونس پنیر سویا(2/1 لیوان)
1 عدد تخم مرغ (معادل یک اونس پروتئین)
1 برش پنیر یا یک اونس پنیر( تقریباً به اندازه یک باطری قلمی)
2 قاشق کره بادام زمینی( معادل یک اونس)
قسمت کم چربی گوشت مرغ و بوقلمون را انتخاب کنید. وقتی گوشت قرمز می خرید، چربی اضافه آنرا
جدا کنید.
گوشت بدون چربی- مرغ- ماهی- یاپروتئین گیاهی به اندازه یک کف دست در روز.
تخم مرغ: سه بار در هفته یا به دستور دکتر .
نکات مفید:
قسمتی از گوشت گاو و گوسفند را بخرید که چربی کمی دارد. چربی اضافه را جدا کنید.
مرغ و بوقلمون را بدون پوست بخورید.
موقع پختن گوشت از مقدار کمی روغن، یا از روغن اسپری بجای روغن معمولی استفاده کنید.
غذاهای بدون گوشت بخورید. از حبوبات و سویا بعنوان منبع پروتئینی استفاده کنید.
چربی ها: چربی و روغن شامل کره، مارگاین، روغن های افزودنی به غذا و روغن برای طبخ غذا استفاد
می کنیم.
بعضی از انواع روغن ها عبارتند از روغن گیاهی، زیتون و روغن کانولا.
خوردن زیاد غذاهای چرب و شیرین باعث اشکال در کنترل قندخون و وزن شما می شود. اگر غذای چرب و
شیرین می خورید،به مقدار کم مصرف کنید.
برای کنترل دیابت خودتان بهتر است که از غذاهای چرب و با چربی اشباع شده(چربی لیوانی) کمتر بخورید.
شیرینی ها،غذاهای قند ی هستند که کالری دارند ولی مواد معدنی و پروتئین چندانی ندارند.
همچنین بعضی از شیرینی ها چربی زیادی دارند، مانند کیک، کلوچه و شیرینی خشک.
یک واحد چربی، روغن و شیرینی چقدر است؟
1 قاشق چایخوری روغن
1 قاشق چاشنی معمولی سالاد
2 قاشق چایخوری مایونز رقیق
1 عدد شیرینی خشک
عدد شیرینی ساده (دونات)
قاشق چایخوری شیره گیاهی
15-10 برگه چیپس(سیب زمینی سرخ شده)
غذاهای ممنوع: شکلات- آبنات- تنقلات- کره مارجین- مایونز- سس سالاد- نمک یا غذاهای شور
وسرخ کرده- بستنی –شربت- فالوده پرهیز کنید و نوشیدنی های شیرین آب میوه با شکر
روش های پختن که برای شما مناسب هستند:
حرارت دادن در اجاق
سرخ کردن روی آتش
جوشاندن
سرخ کردن سریع با حرات زیاد
برشته کردن
بخارپز
دم کردن
کباب کردن
از روش های پختن غذا که روغن زیادی مصرف می شود اجتناب کنید.
فعالیت بدنی:
ü فعالیت بدنی در محل کار و در مسیر رفت و برگشت
ü فعالیت بدنی در خانه و بعنواان سرگرمی
ü امکان انجام فعالیت بدنی منظم
مثال:
راه رفتن با سرعت زیاد به مدت 30 دقیقه در روز
شنای سریع به مدت یک ساعت، سه بار در هفته
میزان کالری مصرفی بر حسب نوع فعالیت:
ردیف |
فعالیت |
توضیح |
کالری سوزانده شده طی 30 دقیقه |
1 |
پیاده روی با سرعت 7 کیلومتر در ساعت(4 مایل) |
فعالیت اندام تحتانی |
135 |
2 |
آهسته دویدن باسرعت 9 کیلومتر در ساعت(5 مایل) |
دویدن روی سطوح نرم استفاده از کفش مناسب |
240 |
3 |
شنا(تفریحی) |
کرال سینه تمام قسمت های بدن رابکار می کیرد |
200 |
4 |
دوچرخه سواری(تفریحی) |
فعالیت اندام تحتانی |
200 |
5 |
پاتیناژ(سرخوردن روی یخ) |
بدون توقف با سرعت متوسط |
235 |
6 |
ورزش های آیرویک(مبتدی) |
بدون توقف با سرعت متوسط، همراه با فعالیت بازوها |
170 |
7 |
ورزش های آئروبیک(پیشرفته) |
بدون توقف با شدت زیاد |
240 |
8 |
تنیس دوبل(چهار نفره) |
با تحرک زیاد |
200 |
9 |
تنیس انفرادی |
با تحرک زیاد |
270 |
10 |
گلف |
حمل وسایل و قدم زدن در زمین |
150 |
